Γιορτές = χαρά;

Οι γιορτές στο μυαλό των περισσοτέρων, αν όχι όλων από μας,  έχουν πάντα ένα συνώνυμο: τη χαρά. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να νοιώθουν πως πρόκειται για μια περίοδο που όλα πρέπει να είναι όμορφα και όλοι πρέπει να είναι ευτυχείς και χαρούμενοι.

Νοιώθουν όλοι όμως το ίδιο;

Το πώς πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τις γιορτές, δηλαδή το πώς να σκεφτόμαστε, να νοιώθουμε, να συμπεριφερόμαστε, μήπως τελικά προσδιορίζεται από αυτό που είναι κοινωνικά αποδεκτό άρα και επιβεβλημένο;

Σίγουρα το να νοιώθει κανείς χαρά είναι όμορφο, αφού η ευτυχία είναι ένα θετικό συναίσθημα, που αποτελεί την βάση και για την αισιοδοξία, την ελπίδα, την ικανοποίηση ίσως και την δημιουργικότητα.

Όλο αυτό όμως, έχει δύο όψεις: το άτομο και την κοινωνία.

Η κοινωνία για πολλούς λόγους, όχι μόνο οικονομικούς (καταναλωτικούς) αλλά και για άλλους (π.χ. μια σταθερότητας, ισορροπίας, διατήρησης καταστάσεων  κ.α.) έχει συνδέσει τις γιορτές με στολισμούς, δώρα, εκδηλώσεις, συναθροίσεις, αγορές, κατανάλωση ποικίλων αγαθών, τα οποία έχουν ως συνώνυμο τα χαρούμενα άτομα αλλά και ένα  lifestyle,  το οποίο προβάλλεται κατά κόρον από  τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, από τις βιτρίνες των μαγαζιών, τον τόπο που ζούμε (π.χ. δήμους) κ.λ.π..

 Όλο αυτό, αν και εμφανίζεται  ως συνέχεια των εθίμων, τελικά δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την ιδεολογική, φιλοσοφική και βεβαίως θρησκευτική αντίληψη και ουσία των πραγμάτων.

Τι γίνεται όμως,  με όλους αυτούς τους ανθρώπους,  που ενδεχομένως δεν έχουν τις υλικές και όχι μόνο προϋποθέσεις,  για να «γευτούν» όλα αυτά τα αγαθά;

Η αλήθεια είναι,  πως όλοι  δεν έχουν την ίδια οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν σε αυτό το «γιορτινό κάλεσμα της κοινωνίας», όμως αυτό δεν φαίνεται να έχει σε όλους την ίδια επίπτωση στην διάθεσή τους. Απεναντίας, υπάρχουν  κάποιοι που ακόμη και με δυσκολίες οικονομικές, βιώνουν χαρά στην εορταστική περίοδο, ενώ κάποιοι άλλοι,  ανεξαρτήτως οικονομικής δυνατότητας, μπορεί να βιώνουν θλίψη και άλλα αρνητικά συναισθήματα, όπως του ανικανοποίητου, της ματαίωσης και άλλων.

Η πραγματικότητα δείχνει λοιπόν, πως πολλοί άνθρωποι τις ημέρες των γιορτών, νοιώθουν θλίψη, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, που πολλές φορές εκφράζεται και με μια απέχθεια για τις γιορτές. Μια απέχθεια που εκλογικεύεται μάλιστα με προσωπικές θεωρίες που τις δικαιολογούν. Ο κάθε ένας από μας βεβαίως έχει τις προσωπικές του απόψεις,  όπως συχνά λέγεται από τον κόσμο, που στην πραγματικότητα πρόκειται όμως για βαθύτερες πεποιθήσεις. Ένα χαρακτηριστικό των πεποιθήσεων όμως,  είναι η επιλεκτική απομόνωση καταστάσεων που τις επιβεβαιώνουν.

Από την άλλη πλευρά όμως, βρίσκεται και η εσωτερική, η ψυχική κατάσταση του κάθε ατόμου, όπως προαναφέρθηκε.

Οι μελέτες δείχνουν πως υπάρχει ο κίνδυνος το 1/5 από τα άτομα που θα εμφανίσουν καταθλιπτικό επεισόδιο στις γιορτές, δηλαδή περίπου οι τρεις στους 100 ανθρώπους τελικά, να υποτροπιάσουν πολύ άσχημα, με αντίκτυπο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, άρα και με επιπτώσεις στις σχέσεις τους και στην εργασία τους, ως συνέπεια των απωλειών που θα υποστούν μέσα στην περίοδο της κατάθλιψης. Βέβαια,  δεν πρέπει να παραβλέπουμε το ότι ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός,  με την προσωπική του ιστορία, και πως βιώνει με έναν εξατομικευμένο τρόπο τις καταστάσεις, όπως εξατομικευμένος είναι και ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα. Και εδώ βέβαια η συμβολή του ψυχολόγου είναι σημαντική.

Ποια είναι όμως τα συμπτώματα;

Κάποιες φορές, αυτά τα συναισθήματα μοιάζουν με εκείνα της κατάθλιψης: Χαμηλή ενέργεια και ανηδονία, πεσμένη διάθεση, αρνητικές σκέψεις, ευερεθιστότητα, τάση απομόνωσης,  δυσθυμία,  αίσθημα ανικανοποίητου, δυσκολίες στον ύπνο, υπνηλία και αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, με  συνήθως αυξημένη επιθυμία για κατανάλωση υδατανθράκων , ενδεχομένως και με αύξηση βάρους.

Τι είναι αυτό που προκαλεί τελικά στις περισσότερες περιπτώσεις την «κατάθλιψη» τα Χριστούγεννα;

Όλα ξεκινούν από αυτό που ο καθένας έχει μέσα του. Την ζωή, τις εμπειρίες του, το παρελθόν του. Πρόκειται για τη  σχέση του ατόμου με τον εαυτό του και τη σχέση του με τους γύρω του. Μια σχέση που χαρακτηρίζεται από μια αντίστροφη κίνηση, από μέσα προς τα έξω, και από έξω προς τα μέσα, καθώς και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση.

Τις περισσότερες φορές, κάτω από τη θλίψη κατά την περίοδο των γιορτών βρίσκονται δυο πράγματα: οι προσδοκίες και η μοναξιά. Τα Χριστούγεννα συνοδεύονται από υψηλές προσδοκίες για την ύπαρξη μιας τέλειας σχέσης ή για μια τέλεια, ευτυχισμένη οικογένεια που απολαμβάνει σε στολισμένους χώρους,  πλούσια γεύματα και δώρα. Φαντάζει σαν ένα όνειρο, που όλοι θέλουν να το ζήσουν.

Όμως, κάποιοι δεν γίνεται να ζήσουν αυτό το όνειρο. Ίσως γιατί είναι μόνοι τους χωρίς σύντροφο, ίσως έχουν χάσει πρόσφατα ένα αγαπημένο πρόσωπο ή έχουν χωρίσει, ή έχουν μείνει χωρίς δουλειά ή γιατί βιώνουν δυσκολίες καθημερινότητας ή λόγω προβλημάτων υγείας.  Για τους περισσότερους από αυτούς,  τα Χριστούγεννα συνοδεύονται από θλίψη και πένθος. Και μην ξεχνάτε ότι κάθε απώλεια, όποιας μορφής , βιώνεται ως πένθος.

Το πώς θα αντιμετωπίσει κάποιος τις παραπάνω δύσκολες καταστάσεις είναι συνάρτηση πολλών πραγμάτων, με βασική την ψυχική ανθεκτικότητα που έχει, αλλά και την εσωτερική ισορροπία. Το παρελθόν και ειδικά η παιδική ηλικία του καθενός ως διαμορφωτικοί παράγοντες της προσωπικότητάς του, της κοσμοαντίληψής του και των διαπροσωπικών σχέσεών του, αποτελούν μια άλλη πολύ βασική προϋπόθεση.

Το γιατί όμως ένας άνθρωπος δεν μπορεί να βιώσει χαρά, ή θλίβεται όταν βλέπει γύρω του χαρά, είναι ένα θέμα ιδιαίτερο και εξατομικευμένο, όπου σε κάποιες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η επίσκεψη σε ειδικό, ενώ ειδική περίπτωση είναι όταν πρόκειται για άτομα με διαγνωσμένη κατάθλιψη, όπου εδώ κρίνεται απαραίτητη η βοήθεια ειδικού, ψυχολόγου ή και ψυχιάτρου, ανάλογα με το περιστατικό.

Γενικά θα λέγαμε πως αυτή η αρνητική και δυσφορική ψυχική συνθήκη που βιώνει κάποιος στις γιορτές, είναι στην ουσία μια Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή.

Τι είναι η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή; Πρόκειται για έναν υπότυπο της κατάθλιψης, ίσως και  μια κλινική κατάθλιψη, που τείνει να εμφανίζεται από τα τέλη του φθινοπώρου και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τις αρχές της άνοιξης. Η περιγραφή αυτού του φαινομένου ξεκίνησε αρχικά από τις Βόρειες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, όπου η αλλαγή του ηλιακού φωτός τον χειμώνα είναι σημαντική: «Η ελλιπής ηλιακή ακτινοβολία ενοχοποιείται για την μείωση της διάθεσης, καθώς και την άνοδο των αυτοκτονιών» (πηγή:Onmed.gr). Αυτό πράγματι συμβαίνει. Όμως σε νότιες χώρες, όπως η Ελλάδα, αν και αυτό το φαινόμενο δεν είναι πολύ έντονο, εντούτοις αποτελεί πραγματικότητα,  πως οι εναλλαγές φωτός - σκότους στο περιβάλλον,  επηρεάζουν το βιολογικό μας ρολόι,  δηλαδή τον κιρκάδιο ρυθμό, κάτι που επηρεάζει το σύστημα ορμονών όπως της σεροτονίνης, ορμόνη που εμπλέκεται στη ρύθμιση της διάθεσης και της μελατονίνης, ορμόνη που παράγεται κατά την δύση του ηλίου όταν δηλαδή αρχίζει και νυχτώνει προετοιμάζοντας τον οργανισμό για την έλευση του ύπνου. Και όπως διαπιστωμένα συμβαίνει σε θέματα υγείας και συμπτωμάτων, ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ευαίσθητοι στις αλλαγές αυτές συγκριτικά με άλλους. Η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή περιλαμβάνει μια παλέτα αρνητικών συναισθημάτων όπως: δυσθυμία και κούραση, ευερεθιστότητα ακόμα και σε πολύ έντονο βαθμό, χαμηλή (πεσμένη )διάθεση , δυσκολία να ανταποκριθεί κανείς στην καθημερινότητα, μόνιμη αίσθηση ότι οι υποχρεώσεις γύρω του γίνονται όλο και πιο βαριές,  ίσως και ανυπέρβλητες.

Υ.Γ.: Ένας ειδικός,  μπορεί να σας δώσει εξατομικευμένες συμβουλές σε σχέση με το θέμα που εσείς αντιμετωπίζετε και σας απασχολεί ή που νοιώθετε πως δεν μπορείτε να διαχειριστείτε. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία φαίνεται να ανακουφίζει από τα συμπτώματα, αλλά εφαρμόζεται και προληπτικά.

Να θυμάστε πως πέρα από τις «γενικές κατευθυντήριες γραμμές», η κάθε περίπτωση είναι πάντα μοναδική.

Σαμόλη Ειρήνη Ψυχολόγος (Grow your Soul - Healing Psychology - ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ,  Σαμόλη Ει., 2025)

*Το περιεχόμενο της παρούσας σελίδας αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας. Ν. 2121/1993